پهنه بندی ژئومورفولوژیک سطح زمین با استفاده از مدل رقومی ارتفاع و الگوریتم شبک? خودسازمانده

پهنه بندی کمّی ژئومورفولوژی یکی از رهیافتهای نوین در عرصه ژئومورفولوژی است که نتایج آن در آمایش سرزمین و پروژه های عمرانی، مدیریتی، کشاورزی کاربرد دارد. در این تحقیق پهنه بندی ژئومورفولوژی در سه منطقه بیابانی در ایران با توپوگرافی های کاملاً متفاوت، شامل منطقه های جویم در استان فارس، شهداد در استان کرمان و خورس در استان سمنان، با استفاده از الگوریتم شبکه خودسازمانده (som)، که از جمله روشهای شبکه های عصبی مصنوعی (ann) است، انجام گرفته است. پارامترهای مورفومتریک لازم برای انجام پهنه بندی با استفاده از مدل رقومی ارتفاع با دقت ده متری و بر حسب درجه پارامتر با کمترین میزان خطا با استفاده از چند جمله ایهای معرفی شده توسط ایوانز و فلورینسکی محاسبه شدند. اندازه پنجره محاسباتی مناسب، کاراترین پارامترها و تعداد آنها و تعداد بهینه پهنه ها در هر منطقه به طور اختصاصی با استفاده از فاکتورهای ضریب بهینه (oif) و ضریب داویس – بولدین (dbi) و فواصل متوسط انحراف از استاندارد محاسبه و تعیین شدند. بررسی ها نشان دادند که برای پهنه بندی ژئومورفولوژیک با استفاده از مدل رقومی ارتفاع ده متری، اندازه پنجره محاسباتی 17×17 در تمام مناطق برای بارزسازی عوارض مورفولوژیک مناسب بودند. همچنین نتایج نشان دادند که تعداد نه پارامتر ورودی شامل اختلاف انحنا، شیب تابش، چرخش، جهت شیب، انحنای مقطع عرضی، کل انحنای حلقوی، انحنای حدی، انحنای عمودی و غیرگردشدگی در منطقه کوهستانی جویم و تعداد شش پهنه با میزان خطای کمّی سازی 0.113 بهترین حالت برای پهنه بندی این منطقه بود. در منطقه کلوتی شهداد، هفت پارامتر انحنای سطحی، چرخش، انتگرال ارتفاع سنجی، کل انحنای تجمعی، تندی شیب، انحنای حدی و متوسط انحنا و تعداد هفت پهنه با خطای کمّی سازی 0.0811 بهترین صورت پهنه بندی را به نمایش می گذارد و در نهایت در منطقه دشتسری خورس، شش پارامتر متوسط انحنا، انحنای تفاضلی عمودی، انحنای حدی، انحنای مقطع عرضی، انحنای چرخشی و جهت شیب با تعداد 7 پهنه و خطای کمی سازی 0.0401 بهینه ترین پهنه بندی را ارائه می دهد. نتایج اعتبار سنجی و ضریب کاپا نتایج موفقیت آمیزی را نشان دادند. نتایج تمایز کلاسها با استفاده از فاکتور متمایز کننده جفری ماتوسیتا نشان داد جداکننده ترین پارامترها را برای منطقه جویم کل انحنای حلقوی و اختلاف انحنا، در شهداد شیب و انتگرال ارتفاع سنجی و در خورس جفت پارامترهای انحنای تفاضلی عمودی و متوسط انحنا میباشند. بررسی ها نشان داد که اینها همان پارامترهایی بودند که در گزینش ابتدایی با استفاده از روش فاکتور های ضریب بهینه برای هر منطقه به طور اختصاصی تعیین شده بودند.